Veronderstel dat vader een onroerend goed en een portefeuille schenkt aan zijn kinderen, onder voorbehoud van vruchtgebruik voor zichzelf. Hij kan daardoor dus in het onroerend goed blijven wonen, en de vruchten (dividenden en interesten) van de portefeuille verder genieten, zolang hij leeft.
Hij bedingt daarbij echter uitdrukkelijk in de schenkingsakte dat zijn echtgenote, bij zijn overlijden, dat vruchtgebruik zal verkrijgen. Als zij hem dus overleeft, zal zij automatisch in het onroerend goed mogen blijven wonen, en zal zij de dividenden en interesten kunnen opstrijken.
Wanneer dit bedongen is in de schenkingsakte, kan haar dat niet ontnomen worden bij testament, en zou het ook gelden indien de nalatenschap van vader niet onderworpen is aan Belgisch erfrecht, omdat hij verhuisd is naar het buitenland. Zij heeft dus een grotere zekerheid, dan met het voortgezet vruchtgebruik waarvan sprake in onze 1e bijdrage over de modernisering van de erfbelasting.
Hoe zal dit vruchtgebruik belast worden?
Niet langer met erfbelasting, maar desgevallend wel met registratiebelasting, namelijk schenkt belasting.
Dat is altijd zo geweest voor schenkingen van onroerend goed; op dat punt is er dus niets veranderd. Dat is trouwens ook logisch: een dergelijke verkrijging gebeurt op grond van een overeenkomst, en dan is het ook logisch dat registratiebelasting verschuldigd is, geen erfbelasting. Vermits het onzeker is of de echtgenote hem zal overleven, en of zij dus wel iets zal krijgen, is het een voorwaardelijke verkrijging, die mate belast wordt op het ogenblik dat de voorwaarden vervuld wordt. Ook dat is volgens de algemene regels (artikel 2.8.7.0.2. § 2 van de codex).
Voor roerende goederen was het echter tot nu toe anders. Schenkingen van roerende goederen, gedaan onder de opschortende voorwaarde of termijn die vervuld wordt ingevolge het overlijden van de schenker, werden belast met erfbelasting, niet met registratiebelasting. Dat stond uitdrukkelijk in artikel 2.7.1.0.3, en was destijds eigenlijk niet bedoeld door de wetgever, maar de wet was helaas duidelijk.
Dat is nu recht gezet en ook voor roerende goederen zal voortaan dus in principe de schenkbelasting toepasselijk zijn.
In principe, maar dus niet altijd. Voor de toepassing van de schenkbelasting op roerende goederen is immers nodig dat de schenking geregistreerd is. Als de schenking dus gebeurt bij buitenlandse notaris, dan zal over dit vruchtgebruik geen schenkbelasting verschuldigd zijn.
En dan kan het gebeuren dat er toch nog erfbelasting verschuldigd is, als die schenking minder dan 3 jaar vóór het overlijden gebeurd is. Dergelijke schenkingen zijn immers altijd nog belastbaar met erfbelasting.
Veronderstel dus dat vader overlijdt binnen de 3 jaar na de schenking, dan zal ze belasting verschuldigd zijn zowel door de kinderen als door zijn echtgenote.
Bemerk dat het hier gaat om een schenking van een eigen goed van vader. Wanneer 2 echtgenoten samen een goed schenken aan hun kinderen, en daarbij het vruchtgebruik voorbehouden voor zichzelf en voor elkaar, dan schenken zij het vruchtgebruik niet aan elkaar, en erven zij dit ook niet: zij bedingen het als last van de schenking, en daarop is geen erfbelasting, en ook geen schenking verschuldigd. Dat is al heel lang zo aanvaard [1] en werd recent nog bevestigd in de memorie van toelichting bij het decreet van 6 juli 2018 [2].
Praktisch
Denk er dus aan, bij de aangifte van nalatenschap, als de overledene eigen goederen geschonken heeft en daarbij vruchtgebruik bedongen heeft voor zijn echtgenote (of echtgenoot): dan zal soms ook een aangifte in de registratiebelasting verschuldigd zijn.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op Taxwin www.taxwin.be (07/09/2018).
[1] met name sinds 1830: Deblauwe, Inleiding tot de Vlaamse Erfbelasting, Knops Publishing, 2015, 113, randnummer 205
[2] Doc. 1584 (2017-2018) – Nr. 1, p. 11, waar gezegd wordt:” Als twee vervreemders zich een vruchtgebruik hebben voorbehouden met een beding van aanwas, wordt elke vervreemder geacht dit beding voor zichzelf te hebben bedongen. Bij realisatie van het beding van aanwas is er bijgevolg geen belastbare overdracht”.
